یادنامه کمال‌الملک

کتاب یادنامه کمال‌الملک ویراست جدیدی از مجموعه مقالات و جستارهایی خواندنی درباره زندگی و آثار کمال‌الملک است. محمد غفاری مشهور به کمال‌الملک، بزرگترین نقاش دوران يکصد سالۀ اخیر ایران از ناصرالدین‌شاه تا نزدیک به پایان سلطنت رضاشاه در حدود ۱۲۶۴ق در کاشان دیده به جهان گشود. خاندان غفاری که کمال‌الملک یکی از اعضا آن است، هنرمندانی بسیار به هنر ایران تقدیم داشته است: عموی کمال‌الملک، میرزا ابوالحسن‌خان غفاری صنیع‌الملک از نقاشان طراز اول و نامدار که از او آثار گران‌بها به جای مانده است. پدر کمال‌الملک، آقامیرزا بزرگ غفاری کاشانی نیز از نقاشان دربار قاجاریه بوده است. کمال‌الملک پس از طی دورۀ تحصیلات ابتدایی، در سیزده سالگی از کاشان به تهران آمد و در دارالفنون به تحصیل پرداخت. در سال ۱۲۹۸ق که ناصرالدین‌شاه از مدرسۀ دارالفنون دیدن کرد، یک تابلو از آثار محمد غفاری را دید و او را در پناه عنایت و تشویق خود با عنوان «پیشخدمت مخصوص» و «نقاشباشی» به دربار برد. تابلوهایی که در پناه ایمن این منصب و عنوان و به یاری امکاناتی که در دربار از آن بهره می‌گرفت، بالغ بر یکصد و هفتاد قطعه است. ناصرالدین‌شاه قاجار در سال ۱۳۱۰ق محمد غفاری، نقاش بزرگ دربار خود را به «کمال‌الملک» ملقبّ و او را از دیگر نقاشان معاصرش متمایز و مشخص کرد. تابلو معروف «تالار آینه» که به قولی هفت سال بر سر آن کار کرد، تابلوی نخستین اوست که امضاء «کمال‌الملک» را با خود دارد. کتاب یادنامه کمال‌الملک حاوی مهمترین مقالات، اسناد و تصاویری است که دربارۀ زندگی و آثار کمال‌الملک  منتشر شده است و تلاش کرده‌ایم که در حروفچینی مجدد مقالات یادنامه اصالت متن اولیه را حفظ کنیم و در پایان کتاب، فهرست منابع مقالات این کتاب و سایر مقالاتی که در این کتاب نیامده تحت عنوان «کتابشناسی کمال‌الملک» آورد‌ه‌ایم. این اثر به‌گونه‌ای است که شرح زندگی پرماجرای کمال‌الملک را به تفصیل در متن مقالات کتاب خواهید خواند و این سطور را مجال نیست تا به همۀ سوانح زندگی او بپردازیم.