درسنامه وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی

کتاب درسنامه وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی ضمن قدردانی از دو ایران پژوه عالیقدر – دکتر حسن حبیبی و دکتر محمدحسن گنجی- که دیگر در بین ما نیستند تاکید می‌کند که ذخایر و زیبایی‌های این کهن بوم وبر از گذشته‌های دور تاکنون رشک حسودان و تمامیت خواهان را برانگیخته تا خام دستانه اندیشه تسلط بر آب و خاک سرزمین فیروزه ای را در سر بپروراند. نام خلیج‌فارس و کرانه‌های شمالی و جنوبی آن به منظور بیان دقت نقشه‌نگار در تک‌تک مکان‌ها مشخص شده‌است. از نسخه‌های خطی موجود در مراکز اسناد و کتابخانه‌های دولتی، خصوصی و منابع دست اول در حد امکان بهره گرفته شده‌است. در این مجموعه تلاش شده‌است تا اشتباهات و کمبودها را برطرف و شناسنامه‌ای صحیح از نام طراح، سال ترسیم نقشه، منبع و مآخذ هر یک ارائه شود. مکتب‌های مختلف نقشه‌نگاری حوزه اسلامی و اروپایی در یک دسته‌بندی منسجم ارائه شده‌است. نقشه‌های تاریخی اروپایی از ۱۴۷۷ میلادی / ۸۸۲ قمری هم‌زمان با افول فن نقشه‌کشی نزد جغرافی‌دانان مسلمان شروع می‌شوند و تا ۱۹۱۰ که شیوة نقشه‌کشی نو، آغاز می‌شود، پایان می‌یابند. بدین‌ترتیب در کتاب درسنامه وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی از تمام مکتب های نقشه‌نگاری: بطلمیوسی، اسلامی و اروپایی، بهترین نمونة نقشه‌ها انتخاب شده‌اند. «خلیج فارس» نام تاریخی آبهایی است که از زمان باستان تا به حال به کار برده شده است. مدارک متقنی وجود دارد که یونانیان آن را سینوس پرسیکوس و عرب‌ها نیز قرن‌ها آن را خلیج فارس یا بحر فارس می‌نامیدند. اما این عنوان در سال‌های اخیر بارها از سوی کشورهای نوپای حاشیه خلیج‌فارس مورد تعرض و تحریف قرار گرفت. نقشه‌هایی که ایرانیان مسلمان تهیه کرده‌اند، موجود است. از جمله نقشه‌ای مربوط به قرن دوم هجری که توسط ابوموسی خوارزمی به دستور مأمون خلیفه عباسی تهیه شده؛ این اولین نقشه جهان هست که ایرانیان مسلمان تهیه کردند و اصالت دارد. نقشه‌های بلخی و اصطخری در قرون بعدی نیز شهرت دارند.