غزالی مجدد اسلام

در کتاب غزالی مجدد اسلام به زندگی این شخص مهم پرداخته شده است. غزالی در ۵۰۵ق/ ۱۱۱۱م در سن ۵۳ یا ۵۴ سالگی درگذشت. معمولاً دوره زندگی او را به چهار یا پنج مرحله تقسیم می کنند، البته با تعیین سال ۴۸۸ق/ ۱۰۹۵م به عنوان خطی قاطع (بو یژ، ۶). آنچنان که می دانیم او در این سال اوج بحران روحی خو یش را تجربه کرد، به گونه ای که زندگی او را کاملاً تغییر داد و وی را به سوی تصوف رهنمون ساخت. (این بحران در بخش پنجم با تفصیل بیشتر شرح داده خواهد شد.) این مراحل عبارتند از: سال های نخستین (۴۷۸-۴۵۰ق/ ۱۰۸۵- ۱۰۵۸م): که دربرگیرنده کودکی و تعلیمات اولیه او و نیز نخستین اثر او در فقه است؛ او در این سالیان از محضر استادان مختلفی در جرجان و نیشابور بهره برد. این دوره با درگذشت بزرگترین استادش، جوینی، به پایان رسید. زندگی در میان اجتماع (۴۸۸- ۴۷۸ق/ ۱۰۹۵- ۱۰۸۵م): او در این سال ها در مدرسه نظامیه بغداد تدر یس می کرد و تحت حمایت نظام الملک بود که به غزالی مجدد اسلام در دو دربار خلیفه و سلطان منزلتی بخشیده بود. در طول این دهه نخستین آثار کمال یافته خود را در فقه، فلسفه و منطق، جدل و اصول اعتقادی به رشته تحر یر درآورد. بحران و کناره گیری از زندگی اجتماعی (۴۹۹- ۴۸۸ق/ ۱۱۰۶- ۱۰۹۵): این سال ها در پی بروز بحران روحی و زمانی است که او تصوف را در آغوش کشید، بغداد را ترک کرد و سال ها در انزوا و سرگردانی به سر برد. نخست رهسپار دمشق و سپس بیت المقدس شد و سپس سفر حج را به جا آورد. او در دو سال نخست، شاهکار خود، احیاء علوم الدین، و نیز چندین اثر دیگر در عرفان به دو زبان عربی و فارسی و همچنین کتاب نصیحه الملوک (به فارسی) را به رشته تحر یر درآورد. دوره دوم زندگی اجتماعی او (۵۰۲ – ۴۹۹ق/ ۱۱۰۹-۱۱۰۶م): در این سال ها در نیشابور تدر یس می کرد؛ زندگی نامه خود، المنقذ من الضلال و واپسین اثر خود را در فقه نگاشت؛ او همچون مرشدی روحانی برای صوفیانِ مشتاق فعالیت می کرد. سال های واپسین (۵۰۵ -۵۰۲ق/ ۱۱۱۱- ۱۱۰۹م): دوباره به گوشه خلوت و عزلت پناه برد و بنا به روایت ها خانقاهی صوفیانه بنا کرد و به نگاشتن آثاری در معادشناسی و کلام مشغول شد و آخر ین روزهای زندگی خود را تا هنگام وفات در جمادی الثانی ۵۰۵/ دسامبر ۱۱۱۱م، نیز به نوشتن همین کتاب ها گذراند.