سعدی (شاعر زندگی، عشق و شفقت)

سعدی شاعر و نویسنده‌ای از قرن هفتم هجری/ قرن سیزدهم میلادی و یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان کلاسیک فارسی در نظم و نثر است. تا دهه 1320، گلستان او به عنوان نمونه نثر عالی به شاگرد مدرسه‌ها آموزش داده می‌شد و بوستان‌اش راهنمای زندگی اخلاقی و بافضیلت به حساب می‌امد، همچنان که مثلاً اخلاق ارسطو در انگلستان دوره ویکتوریا چنین بود. اما در نیمه دوم قرن بیستم، این نظر هم‌چون نظر ایرانیان در دیگر زمینه‌ها، ناگهان و به شدت عوض شد. سعدی از رونق افتاد و آیین ستایش او جای به ستایش بیشتر حافظ داد. چنان که ژان‌ژاک روسو، شاید می‌گفت، «این تغییر چگونه رخ داد؟» تأثیر سعدی بر شاعران و نویسندگان بعدی بسیار عظیم بوده است و مسلماً تا اوایل قرن بیستم عموماً بزرگترین شاعر ایرانی همه دوران‌ها انگاشته می‌شد. سعدی، و پس از او حافظ، در شمار ستارگان درخشان سنت‌های کهن شعر فارسی هستند که در قرن چهارم هجری آغاز شد و در قرن نهم هجری پایان پذیرفت. از آن پس تا اواخر قرن دوازده هجری ژانرها و سبک‌های جدید بسیاری ظهور کرد که اوج آن به شعر سبک هندی موسوم است. این سبک نوین با تأکیدش بر تصویرها و استعاره‌های پیچیده، در گام‌های نخست رونقی داشت و دست‌کم یک شاعر برجسته قابل مقایسه با کلاسیک‌های قدیم، یعنی صائب تبریزی به وجود آورد، اما زمان با آن سر یاری نداشت. فقدان نسبی حمایتگری از سوی سلسله حاکم صفوی نیز مزید بر علت بود. بنابراین، در پایان قرن دوازدهم هجری/ هجدهم م، این سبک جدید ادبی، به سطحی تنزل کرد که پیش‌تر در شعر فارسی سابقه نداشت. این به رجعت سبک‌های کلاسیک کهن انجامید. جنبشی که به «بازگشت ادبی» شهرت یافت و سبک‌های نوکلاسیک قرن نوزدهم را پدید ساخت. سایه بلند و گسترده سعدی در این موج جدید ادبیات فارسی کاملاً مشهود بود و شاعران و نویسندگان بازگشت تقریباً از همه آثار وی با موفقیتی کم و بیش تقلید کردند.