اخلاق مظفری

کتاب اخلاق مظفری را میرزا آقاخان نوایی، «نبیل الدوله»، سال 1316ق (1277ش) تدوین کرده است. متأسفانه از جزئیات زندگی، تاریخ تولد، تحصیلات و آثار دیگر این شخص اطلاعی در دست نیست و چنان‌که نویسنده در شرح حال خود بیان کرده، وی فرزند اسدالله و معروف به «آقاخان» است، یعنی این اسم، نام اصلی وی نیست. براساس تارنمای سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران، نام او، «محمدعلی خان» است. وی شاعر نیز بوده و تخلص شعری‌اش «عاشق» بوده است. با این توضیحات می‌توان نام و نسب وی را چنین بیان کرد: محمدعلی خان/ آقا خان/ نوایی/ نبیل‌ الدوله/ عاشق. گفتنی است تذکره‌نویسان بعد از نیمۀ قاجار نیز به نام و نشان او اشاره‌ای نکرده‌اند و احتمالاً وی را به عنوان نویسندۀ ادبی نمی‌شناخته‌اند. چنان‌که نویسنده در شرح حال خود نوشته، وی نایب اول وزارت خارجه در عهد مظفری بوده؛ پس می‌توان او را میان رجال سیاسی عهد قاجار یافت. نسخۀ چاپ سنگی «اخلاق مظفری» با شمارۀ کتاب‌شناسی ملی 1/1/1/1/6416 و شمارۀ کتاب‌شناسی 779765 در قطع جیبی (11*17 سانتی‌متر) و به خط نستعلیق «مرتضی‌بن عباس الحسینی» در کتاب‌خانۀ ملی موجود است. این نسخه دربرگیرندۀ چهل برگ یا هشتاد صفحه است و به طور میانگین هر صفحۀ آن چهارده سطر دارد. کتاب با عبارت «تم الکتاب علی ید اقلّ الکتاب ابن عباس مرتضی الحسینی» به پایان می‌رسد. اخلاق مظفری در شیوه و روش پیرو کتاب‌های اخلاق اسلامی و بر آن است که با آموزش شیوه‌های گوناگون رفتار با اقشار جامعه، آنها را به سوی تعالی سوق دهد. در این کتاب رعایت برخی آموزه‌ها سبب آرامش فردی می‌شود مانند راضی بودن از میزان روزی خود، توجه به ناپایداری امور دنیوی، پرهیز از هر نوع بدگمانی یا تلاش برای رسیدن به آرامش؛ در برخی آموزه‌ها به آسایش مخاطب توجه شده مانند آداب عذرخواهی، آداب پاسخ‌گویی به سؤال آداب سه‌گانۀ معاشرت و آداب تشکر کردن و در برخی اندرزها نیز به معاد توجه شده مانند بی‌توجهی به امور دنیوی، حاصل کردن زاد معاد، اهمیت راست‌گویی و پرهیز از بدگویی.