پرتره‌های سلطنتی قاجار

کتاب پرتره‌های سلطنتی قاجار از آثار مهم در پژوهش‌های هنری عصر قاجار محسوب می‌شود. در بررسی‌های تاریخ هنر ایران، دوره‌ی سلطنت قاجارها به دلیل تنوع و گوناگونی سبک‌های هنری و تولیدات انبوه آثار، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. البته نباید فراموش کرد که این دورهٔ پرتلاطم، از نظر سیاسی و شرایط اجتماعی نیز دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد است و تفاوت‌های عمده‌ای نسبت به عصر صفوی و حکومت‌های افشاریه و زندیه دارد. در زمینهٔ تحولات تصویری ایران، هنر قاجار تعریف جدیدی از شکل و قالب انسان در نقاشی ارائه می‌دهد. آثار شاخص این مکتب هنری، پرترهٔ شاهان و شاهزادگانی است که اصولا با معیارها و موازین خاصی ترسیم شده‌اند. در پیدایش این جریان هنری، نقش فتحعلی‌شاه و حمایت‌های او در کسوت پادشاهی هنردوست و هنرپرور، محرز و روشن است. در واقع فتحعلی‌شاه برای تهیه‌ی تکچهره‌های مجلل و پیراسته و اشیای بسیار تزئینی به منظور توزیع در ایالات مملکت و خارج از کشور، بر کارکنان نقاشخانه اتکاء داشت. یک گزارش بدون تاریخِ پیشرفت از وضعیت هنر، در سال‌های نخستین سلطنت فتحعلی‌شاه حاکی از درک محافل درباری است و پیداست هنر با اینکه پس از دوره‌ی صفوی دچار انحطاط شده بود، در زمان فتحعلی‌شاه رونق چشمگیری یافته است. با نظر به این مهم، «پرتره‌های سلطنتی قاجار» (Qajar Portraits) عنوان نمایشگاهی است که در لندن و در ادامه‌ی نمایشگاه بزرگ «نقاشی‌های سلطنتی قاجار» (نیویورک) برگزار شده است. حاصل این نمایشگاه، به صورت کتاب پیش رو، حاوی 43 اثر هنری از انواع رسانه‌ها، شامل پرتره‌های رنگ روغنی، آبرنگ، سکه و مهر و نشان، عهدنامه، آثار لاکی، مینایی و خوشنویسیِ است. اما تمرکز اصلی آن بر پرتره‌های رنگ روغنیِ شاهان، رجال و صاحب‌منصبان قاجاری است. در این مجموعه، نویسنده سعی کرده با دسترسی به منابع معتبر به خوانش بصری و محتواییِ این آثار بپردازد و بسترهای تاریخی آنها را در ایرانِ قرن هجده و نوزده میلادی بررسی کند. کتاب حاضر در حکم دیباچه‌ای است برای مطالعه‌ی نقاشی‌‌های سلطنتی عصر قاجار و منبع مفید و موثقی برای پژوهش‌های مرتبط با هنر پرتره‌نگاری قاجار محسوب می‌شود.