جهان‌نما: اسطرلاب‌های موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک

کتاب جهان‌نما: اسطرلاب‌های موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک از منابع خواندنی در این حوزه است. اسطرلاب، نام چند نوع ابزار مختلف است که برای مقاصد نظری و عملی گوناگونی از جمله نمایش دادن و حل ترسیمی مسائل مختلف نجوم کروی به‌کار می‌روند. کتاب مصور جهان‌نما: اسطرلاب‌های موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک، برای معرفی اسطرلاب‌ها از نسخی استفاده ‌شده که در گنجینه کتب خطی مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در ادوار مختلف درباره اسطرلاب وجود دارد. مؤلف به معرفی اسطرلاب و تاریخ آن می‌پردازد، سپس انواع آن را معرفی کرده و تک‌تک آنها را از لحاظ فیزیکی و کاربرد و اجزاء توضیح می‌دهد. یکی از انواع اسطرلاب‌ها، اسطرلاب مسطح است، عملکرد این اسطرلاب مبتنی بر بازسازی وضعیت آسمان نسبت به افق محلی در هر زمان دلخواه است. اسطرلاب دستگاه کوچکی است که برای تعیین بعضی مشخصات زمان ومکان آسمان به کار میرود. به فارسی “جام جم” نامیده می شود ولی به تدریج کلمه یونانی اسطرلاب برای آن متداول شده است. اسطرلاب رایج و معمولی دستگاه و صفحه مدور فلزی است که از جنس برنز یا برنج و یا از آهن وفولاد و یا تخته به طرز بسیار دقیق و ظریف و مستحکمی ساخته شده و برای مطالعات ومحاسبات کارهای نجومی از قبیل پیدا کردن ارتفاع و زاویه آفتاب محل ستارگان و سیارات و منطقه البروج و به دست آوردن طول و عرض جغرافیایی محل در تمام مدت شبانه روز و فصول مختلف سال و همچنین برای بدست آوردن ارتفاع کوهها و پهنای رودخانه ها و سایر عوارض طبیعی زمین و تعیین ساعات طلوع و غروب یکایک ستارگان ثوابت و سیاراتی که نام آنها بر شبکه اسطرلاب نقش بسته و برای محاسبه ساعات طلوع و غروب آفتاب هر محل ساخته شده است. اسطرلاب را ایرانیان مسلمان جام جم یا جام جهان‌نما و یا آینه جم می‌خواندند. «جم» با پسوند «شید»، «جمشید» نامیده می‌شود که از بزرگترین منجمان و ریاضیدانان و فیزیکدانان ایرانی است که در تاریخ اساطیری ایران تا مقام خداوندی ارتقا یافت.