شوق مجموعه‌داری (گنجینه آثار لاکی ایران در عصر قاجار)، ترجمه: علیرضا بهارلو و کیانوش معتقدی، ۲۸۸ص، ۱۴۰۱، نشر خانه فرهنگ و هنر مان
کتاب شوق مجموعه‌داری (گنجینه آثار لاکی ایران در عصر قاجار)، از زاویه‌ای جدید به هنر نقاشی لاکی می‌پردازد. عصر قاجار، به رغم انحطاط سیاسی، یکی از ادوار شکوفای فرهنگ و هنر ایران به شمار می‌آید. در این دوران، علاوه بر شاهان و شاهزادگان، بیشتر رجال قاجار نیز باسواد و اهل قلم بودند و به خط و نوشتار توجه ویژه‌ای می‌کردند. بنابراین اکثر آنان همیشه قلمدان و ابزار کتابت همراه داشتند. با نگاهی به تاریخ هنر این دوره، درمی‌یابیم که تعداد زیادی قلمدان و آثار زیرلاکی در این دوره تهیه و تولید شده است. همزمان با این روند، تصاویر متعددی نیز از خارج کشور وارد فرهنگ تصویری ایران شد که بسیاری از هنرمندان تلاش کردند از این تصاویر اقتباس کنند. به همین دلیل مضامین و موضوعات تازه‌ای به نقاشی ایران راه یافت و به خصوص روی آثار لاکی بازتاب پیدا کرد. علاوه بر این، قلمدان‌ها و آثار زیرلاکی مورد توجه خارجی‌هایی که در ایران اقامات داشتند یا به ایران سفر می‌کردند قرار گرفت. آنان در بازگشت، تعدادی از این آثار را به عنوان تحفه و دستاورد سفر به کشورهایشان می‌بردند. بنابراین، علاوه بر داخل ایران، نمونه‌های ممتازی از این نوع آثار در بازارهای عتیقۀ فرانسه و انگلستان نیز به وفور یافت می‌شد.
با آغاز قرن بیستم میلادی، تعدادی از مجموعه‌داران ایرانی به گردآوری آثار زیرلاکی اهتمام ورزیدند. در همین راستا، شماری از آنان به خارج از ایران سفر می‌کردند تا نمونه‌های نفیسِ چنین آثاری را از آنجا خریداری و با خود به ایران منتقل کنند. عزّت‌ملک سودآور از آغاز دهۀ 1330 شمسی، علاوه بر خریداری این قبیل آثار از خارج ایران، توانست یکی از مهم‌ترینِ این مجموعه‌ها را در داخل خریداری کند. این مجموعه که پیشتر به ادیب برومند (پژوهشگر و هنرشناس) تعلق داشت، بالغ بر دویست قلمدان لاکی می‌شد که در میان آنها نمونه‌های منحصربفردی از آثار هنرمندان عصر صفویه، زندیه و قاجار به چشم می‌خورد.
شوق مجموعه‌داری کتابی است دربارۀ مجموعه‌آثار لاکیِ ایرانِ عصر قاجار که از سوی «موزۀ اسمیتسونین» و «موزۀ هاروارد» برای نخستین‌بار معرفی شده و به طبع رسیده است. این کتاب در سه بخش اصلی تدوین شده: بخش نخست شامل پیشگفتار و مقالاتی دربارۀ اهمیت مجموعه‌داری و زندگی و دستاوردهای فرهنگی بانو عزّت‌ملک سودآور است. در این بخش مقالاتی دربارۀ زیبایی‌شناسیِ آثار زیرلاکیِ ایرانی در عصر زند و قاجار، و مصالح‌شناسی و فنون ساخت آثار لاکی ارائه شده است. بخش دوم، منتخبی است از بیست اثر ممتاز مجموعۀ عزّت‌ملک سودآور که توسط نویسندگان کتاب، تحلیل و بررسی شده‌اند. در بخش سوم یکصد و هشتاد و چهار شیء لاکی، شامل جلد کتاب، قاب آینه، قلمدان و جامُهری، از گنجینۀ دو موزۀ مذکور، به همراه شناسنامۀ آنها منتشر شده است.
خدمات و دستاوردهای فرهنگی خاندان ملک در یکصد سال اخیر برگ زرّینی در حافظۀ تاریخی سرزمین ایران است و در همین راستاست که «شوق مجموعه‌داریِ» بانو عزّت‌ملک سودآور و گردآوری مجموعه‌هایی بی‌نظیر از آثار هنر ایران در طول عمر پُربار ایشان، میراثی گرانبها برای بازشناسی شکوه هنر پیشینیان به شمار می‌آید. کتاب حاضر که ترجمۀ تازه‌ترین پژوهش منتشرشده در زمینۀ معرفی و تحلیل آثار لاکی ایران است، در یادبود این بانوی فقید و با همکاری «بنیاد سودآور» منتشر شده است.
شوق مجموعه‌داری (گنجینه آثار لاکی ایران در عصر قاجار)
