سفرنامه مصور ناصرالدینشاه به فرنگ (سفر اول: ۱۲۹۰ق – ۱۸۷۳م)، بازنویسی و گزینش: مجید عبدامین و کیانوش معتقدی، ۲۵۶ص، ۱۴۰۱، نشر خانه فرهنگ و هنر مان
کتاب سفرنامه مصور ناصرالدینشاه به فرنگ پژوهشی است جدید برپایه سفرهای این شاه جهانگرد و تصاویری که از سفر اول او به فرنگ باقی مانده است. ناصرالدینشاه قاجار نخستین فرمانروای ایرانی است که در سال ۱۲۹۰ق (۱۸۷۳م) از اروپا دیدن کرد. وی با هدف شناختن جهان و آشنایی با تحولات سیاسی و دستاوردهای علمی و فناوری دیگر سرزمین‌ها روانۀ سفری تاریخی شد که تأثیری شگرف بر باورها و ذهنیت‌های او و ایرانیان گذاشت. ناصرالدینشاه در این سفر مقاصد خود را برای کشف «جغرافیای نوین» و بر اساس اهمیت ژئوپولیتیکی کشورها انتخاب کرد و نمایش حضور خود را در این سفر با مقاصدی صلح‌آمیز پیوند زد. سفرنامۀ اول فرنگ، در حقیقت متنی است شامل گزارشی جغرافیایی که با خاطره‌نویسی ترکیب شده است. شرح این سفر توسط خود «شاه سیاح» در مجموعه دست‌نوشته‌های باقیمانده از وی ـ تحت عنوان کلی روزنامۀ خاطرات ـ ثبت و ضبط شده است.در این سند مهم تاریخی، برای اولین‌بار تصویری دقیق از محافل سلطنتی، پارلمان‌ها، کاخ‌ها و اقامتگاه‌های خصوصی، مظاهر تمدنی، اختراعات و ابنیۀ شهری و حتی زندگی روزمرۀ شهروندان کشورهای اروپایی (با رویکردی مردم‌شناسانه) ترسیم شده است.
سفرنامۀ اول فرنگ، در حقیقت متنی است شامل گزارشی جغرافیایی که با خاطره‌نویسی ترکیب شده است. از دیگر ویژگی‌های کتاب حاضر اینکه سفرنامه به مثابۀ کتاب راهنمای گردشگری است. توصیفات ناصرالدینشاه از سن‌پترزبورگ یا پاریس، حتی امروز نیز به‌عنوان یک کتاب راهنمای شهری، برای گردشگران کارآمد و مفید است. دقت او در بازگویی جزئیات پیرامونش، از ساختار شهرسازی و خیابان‌کشی‌ها گرفته تا نوع درختان و تزئینات میادین و ساختمان‌ها، شگفت‌انگیز است. علاوه بر اینها، گزارش‌های دقیق او از بازدیدش از باغ‌وحش، آکواریوم و موزه‌‌های علوم و گیاه‌شناسی (آلمان، انگلیس و فرانسه) توأم با حیرت و شگفت‌زدگی و حاوی اطلاعات خواندنی دربارۀ انواع حیوانات و گیاهان ناشناخته برای ایرانیان تا آن روزگار است.
متن کتاب حاضر، گردآوری، گزینش و بازنویسی سفرنامۀ اول فرنگ ناصرالدینشاه، بر اساس مقابلۀ سه متن معتبر است:
۱- متن روزنامۀ دستنویس خاطرات ناصرالدینشاه به تصحیح مجید عبدامین، موجود در سازمان اسناد ملی ایران (۱۲۹۰ق). ۲- متن چاپ سنگی منتشر شده از سفر اول فرنگستان در بمبئی (۱۲۹۱ق). ۳- ترجمۀ انگلیسی (ج.و.ردهاوس) سفرنامۀ اول ناصرالدینشاه، لندن (۱۸۷۴م).
محتوای اثر پیش رو، منتخبی است اقتباس‌شده از سه متن مذکور سفرنامۀ اول فرنگستان، به انضمام تصاویری (نقاشی، گراور و عکس) که همزمان با سفر ناصرالدینشاه در روسیه، اروپا و عثمانی در جراید و روزنامه‌های آن روزگار منتشر و توسط گردآورندگان این کتاب گزینش شده و در اینجا برای نخستین‌بار در قالبی نو، با عنوان سفرنامۀ مصوّر به طبع می‌رسد. این کتاب در ۲۵۶صفحه در قطع رقعی از سوی نشر خانه فرهنگ و هنر مان منتشر و در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ و هنر عصر ناصری قرار می‌گیرد.
3 دیدگاه در “شاه سیاح: سفرنامه مصور ناصرالدینشاه به فرنگ”
بسیار عالیست، منتظر انتشار هستیم
چند روز پیش اثری نقاشی دیدم از رژه بزرگی در پارک ویندزور به افتخار ناصرالدین شاه قاجار، 24 ژوئن 1873. به عنوان اولین استقبال رسمی و پرشور یک پادشاه شرقی در کشوری که تقریباً یک چهارم سطح زمین و بیش از 25 درصد از جمعیت مردم زمین را شامل می شده است. تاثیر شگرفی که این دیدار داشته است و اهمیت آن بایق بررسی است. اثر حاضر از جمله منابع منحصر به فرد درباره این سفر است.
سپاس فراوان از شما